Từ chiến tranh đến hòa bình – Sự hồi sinh của vận tải đường sắt Việt Nam sau ngày 30/4

Ngày 30/4/1975 không chỉ đánh dấu mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc – ngày đất nước hoàn toàn thống nhất, mà còn mở ra một giai đoạn mới cho ngành đường sắt Việt Nam: từ đống tro tàn chiến tranh vươn lên hồi sinh mạnh mẽ, trở thành huyết mạch vận tải kết nối Bắc – Nam và góp phần tái thiết, phát triển kinh tế đất nước.

Những năm tháng khốc liệt: Khi đường ray cũng chịu bom đạn

Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đường sắt Việt Nam không chỉ là phương tiện vận chuyển hàng hóa, quân trang, quân dụng mà còn là “trái tim hậu cần” của chiến trường. Tuy nhiên, chính vì vai trò đó, hệ thống đường sắt đã trở thành mục tiêu tấn công ác liệt. Hàng trăm cây cầu, hàng nghìn km ray bị đánh phá tan hoang. Tuyến đường sắt Bắc – Nam gần như tê liệt, nhiều đoạn bị chia cắt hoàn toàn, phải sử dụng phương pháp “tiếp vận thủ công” để duy trì hoạt động.

Đặc biệt, tuyến đường sắt Thống Nhất – biểu tượng kết nối hai miền đất nước – từng là huyết mạch sống còn của hậu phương và chiến trường, nhưng đến năm 1975, chỉ còn hoạt động từng đoạn ngắn, không còn khả năng vận hành liên tục.

Sau ngày 30/4: Hồi sinh từ đống đổ nát

Khi tiếng súng ngừng vang, cũng là lúc hàng triệu người bắt đầu bước vào một cuộc chiến khác – cuộc chiến kiến thiết lại đất nước. Đường sắt nằm trong số những lĩnh vực ưu tiên hàng đầu của chính phủ cách mạng lâm thời và sau này là Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Hàng ngàn kỹ sư, công nhân ngành đường sắt từ khắp nơi đổ về Nam, cùng với lực lượng tại chỗ, bắt tay vào công cuộc khôi phục tuyến Bắc – Nam.

Công việc không chỉ đơn thuần là sửa chữa đường ray, mà còn bao gồm:

• Khôi phục cầu cống, ga tàu bị bom đạn đánh sập.

• Thu gom vật tư, ray thép từ khắp các kho bãi, thậm chí từ các toa tàu cũ hư hỏng.

• Tái tổ chức và đào tạo nhân sự cho ngành đường sắt phía Nam.

Chỉ trong vòng hơn 1 năm sau ngày đất nước thống nhất, kỳ tích đã xảy ra.

Chuyến tàu đầu tiên xuyên Việt: Hành trình lịch sử năm 1976

Ngày 31/12/1976, chuyến tàu đầu tiên nối liền Hà Nội – TP. Hồ Chí Minh chính thức lăn bánh sau hơn 30 năm đất nước bị chia cắt. Sự kiện này không chỉ mang tính kỹ thuật – vận hành, mà là một biểu tượng lớn lao của hòa bình, thống nhất, và quyết tâm tái thiết.

Chuyến tàu mang mã hiệu Thống Nhất đã vượt qua gần 1.730km, nối liền hai đầu đất nước, qua những vùng từng bị bom đạn tàn phá nặng nề như Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, Quảng Ngãi… Hàng chục ngàn người dân đứng dọc đường ray, vẫy chào chuyến tàu như một minh chứng sống động cho thời kỳ mới.

Những dự án tiêu biểu thời hậu chiến

Ngay sau năm 1975, một loạt dự án khôi phục và cải tiến đường sắt được triển khai khẩn trương:

1. Dự án khôi phục tuyến Thống Nhất (1975–1976)

• Tổng chiều dài phục hồi: 1.726 km

• Số lượng cầu khôi phục: hơn 130 cây

• Thời gian hoàn thành: 1 năm 2 tháng – một kỳ tích trong bối cảnh thiếu thốn vật tư, thiết bị.

2. Dự án đồng bộ hóa đầu máy, toa xe

Do sự khác biệt về thiết kế giữa hai miền, sau 1975, ngành đường sắt phải tiến hành tiêu chuẩn hóa đầu kéo, toa xe và hệ thống tín hiệu. Hàng loạt đầu máy hơi nước cũ được thay thế dần bằng đầu máy diesel nhập khẩu từ Liên Xô và Trung Quốc.

3. Cải tạo các ga trung tâm

Các ga lớn như ga Sài Gòn, ga Đà Nẵng, ga Hà Nội được sửa chữa, nâng cấp nhằm phục vụ lượng khách và hàng hóa tăng vọt sau hòa bình. Đây cũng là tiền đề để phát triển dịch vụ vận tải đa dạng sau này.

Vai trò của đội ngũ công nhân và kỹ sư ngành đường sắt

Không có một kỳ tích nào xảy ra nếu thiếu những con người thầm lặng phía sau. Hàng chục nghìn công nhân, kỹ sư ngành đường sắt đã không quản nắng mưa, bom mìn sót lại, địa hình hiểm trở, để từng đoạn ray, từng mối hàn được nối lại chính xác.

Trong số đó, có những người từng là bộ đội, sau ngày giải phóng quay trở về, lại tiếp tục khoác lên mình màu áo mới – người lính trên mặt trận kinh tế. Câu chuyện về những “người hùng đường ray” như kỹ sư Lê Văn Tám, tổ trưởng tổ thi công cầu sắt Bình Lợi, hay tổ công nhân ga Diêu Trì làm việc 3 ca liên tục, trở thành biểu tượng cho tinh thần tái thiết kiên cường của ngành vận tải thời kỳ hậu chiến.

Vận tải đường sắt – động lực phát triển kinh tế sau hòa bình

Tuyến đường sắt Bắc – Nam sau khi được phục hồi đã trở thành huyết mạch quan trọng, giúp vận chuyển hàng hóa, hành khách giữa các vùng miền với chi phí rẻ và ổn định.

Từ năm 1977 trở đi, lượng hàng hóa vận chuyển bằng đường sắt tăng đều qua các năm, góp phần giải quyết bài toán hậu cần, thúc đẩy sản xuất công nghiệp và nông nghiệp tại các tỉnh thành. Đồng thời, ngành du lịch nội địa cũng bắt đầu khởi sắc nhờ sự kết nối liên vùng thuận tiện của đường sắt.

Một số số liệu ấn tượng:

• Năm 1980, đường sắt vận chuyển hơn 10 triệu lượt hành khách và 6 triệu tấn hàng hóa.

• Tuyến Hà Nội – TP.HCM mỗi ngày có 4 – 6 đôi tàu khách và hàng hóa, tạo nên dòng chảy liên tục giữa hai trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước.

Hướng tới tương lai: Từ biểu tượng hồi sinh đến chiến lược phát triển bền vững

Từ sau thời kỳ đổi mới (1986), ngành đường sắt tiếp tục được đầu tư theo hướng hiện đại hóa và hội nhập. Các dự án cải tiến hạ tầng, tự động hóa điều hành, số hóa đặt vé và dịch vụ vận tải đã mang lại luồng sinh khí mới.

Tuyến Thống Nhất ngày nay không chỉ là một hệ thống vận tải mà còn mang giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc. Nhiều chương trình du lịch trải nghiệm “tàu hỏa xuyên Việt”, “đi tàu về quá khứ”, đang được triển khai, góp phần làm sống lại ký ức thời kỳ hậu chiến và khơi dậy niềm tự hào dân tộc.

Đặc biệt, trong bối cảnh hiện đại, khi xu hướng logistics xanh và vận tải bền vững trở thành chiến lược quốc gia, đường sắt một lần nữa được xem là trụ cột quan trọng. Chính phủ đã và đang đẩy mạnh nghiên cứu các dự án cao tốc đường sắt, kết nối đa phương thức, phát triển hạ tầng cảng cạn và logistics hub gắn liền với các ga lớn.

Kết luận: Hồi sinh từ quá khứ, hướng tới tương lai

Từ những năm tháng bom đạn đến thời kỳ hòa bình, ngành đường sắt Việt Nam đã trải qua hành trình đầy thử thách và vươn lên mạnh mẽ. Những toa tàu đầu tiên xuyên Việt sau ngày 30/4 không chỉ đơn thuần là phương tiện vận tải, mà là biểu tượng của sự kết nối, của khát vọng thống nhất và phục hồi đất nước.

Ngày hôm nay, khi những chuyến tàu vẫn miệt mài lăn bánh từ Bắc chí Nam, ta càng thấm thía hơn giá trị của một quá trình hồi sinh kiên cường – một minh chứng sống động cho tinh thần “không gì là không thể” của dân tộc Việt Nam.

Xem thêm:

Dịch vụ vận chuyển dây điện từ Hà Nội vào Sài Gòn

Dịch vụ vận chuyển hàng hóa nội địa giá rẻ, siêu tốc